40 Çeşme Hikayesi Ayarlar

[sahaf]

Bu hikaye beni düsünmeye sevk etti dostlar.

 

Istanbul devamli bir su problemi içerisindedir. Bu problemin çaresi asirlar önce Kanuni zamaninda, Mimar Sinan'in günlerinde konusulmus ve en büyük çare Sinan'la bulunmustur. Istanbul'un o günkü nüfusu çogalinca Kanuni Sultan Süleyman, Sinan'i çagirir, der ki:
"Mimarbasi, halkimiz su ihtiyaci içinde. Bir at yükü suya çok miktar akçe ödüyorlar. Acaba halkimizin bu su ihtiyacini karsilamak için birseyler düsünmez misiniz?"

Mimarbasi der ki:

"Sultanim siz müsaade buyurun, ben Istanbul'un çevresini bir dolasayim, disarida mevcut sulan Istanbul'a getirmenin mümkün olup olmadigini bir inceleyeyim ve ondan sonra size bir cevap veririm."

Ve Sinan Aga atina biner, yanina yardimcilarini da alir, Çekmece'den baslayarak kiyilan dolasir, Besiktas'a kadar istanbul'un kiyilarinda, dereleri, akan sulan tespit eder. Bu sularin önü örüldügü, baraj yapildigi takdirde nereye kadar yükselir, nereden nereye kemer yapilarak Istanbul'a getirilebilir, bunun günlerce hesabini yapar ve Kanuni'nin huzuruna çikar. Sultan sorar:

"Mimarbasi, Istanbul'a su getirmek mümkün müdür?" Mimarbasinin cevabi:

"Beli sultanim, mümkündür. Ancak çok agir bir sarti var."

"Nedir o mimarbasi?"

"Sultanim, altin dolu keseleri uç uca dizmek sartiyla ancak Istanbul'a su gelebilir."

Kanuni'nin cevabi su olur:

"Mimarbasi sen Istanbul'a su getirmenin mümkün olup olmadigini söyle. Eger mümkünse ben keseleri uç uca degil, yan yana dizmeye raziyim."

Bunun üzerine Mimar Sinan kollari sivar ve Istanbul'un disindaki sulan Kagithane civarinda belli yerlerde toplar, oradan da dere içlerine büyük geçitler yaparak Istanbul'a getirir ve sehrin belli meydanlarinda umumi çesmeler yaparak suyu akitir. Bu çesmelerin tamami da kirki bulur. Ve Kirk Çesme sulari akmaya baslar.

O güne gelinceye kadar, musluk gibi bir adet olmadigi için sular bosa akip gitmektedir. O gün çok pahaliya mal olan suyu artik bostanlara, yollara akitmak istemiyorlar ve ilk defa Istanbul'da lüle dedikleri muslugu çesmelere koyuyorlar.

Su böylesine pahaliya geldigi ve kiymet kazanmaya basladigi için Kanuni bir ferman çikanr, der ki: "Istanbul meydanlarindaki umumi çesmeler halkin malidir. Hiç kimse bu çesmelerden gizlice yeraltindan evine su alamayacaktir."

Bu umumi kaidenin bir istisnasini da koyar Kanuni. O da özel olarak Sinan'a iletilir. Denir ki: "Sen Istanbul'a böylesine güzel bir çalisma sonunda kirk çesme sularini getirdin. Sen evine özel olarak bir lüle su alabilirsin."

Ve Süleymaniye civarindaki meydan çesmesinden Sinan'in evine özel olarak yol yapilir ve su akitilir. Böylece Mimar Sinan evinde özel suyu olan tek kisi olur.

Mimar Sinan Sehzadebasi Camiini, Süleymaniye Camiini ve Edirne'deki Selimiye Camiini yaptiktan -sonra yaslanir. Devir hep öyle geçmemistir. Itibarinin yüksekte oldugu devirde, kendisinin kiymetini takdir edenler bir bir bu dünyadan göçmüslerdir. Kanuni vefat etmistir, yerine baska padisahlar geçmistir. Ve Sinan 99 yasina gelmistir. Çevresindeki dostlari göçtügü için de kendisi istanbul'da adeta yapayalniz kalmistir. Ve yeni bir nesil yetismistir.

Bir gün Sinan'in kapisina birisi gelip dayanir. Kapiyi çalar. Sinan bastonuna dayanarak kapiyi açar, "Buyurun" der.

Gelen meçhul ihsan, "Ben Topkapi Sarayi postacisiyim. Sizi divana çagiriyorlar. Herhalde bir sorusturmaya tabi tutulacaksiniz" der.

Sinan Aga, bu ihtiyar halinde, dostlarinin tümünün göçüp gittigi, kendisini eserleri insaat halindeyken görenlerin kalmadigi bu ihtiyar dünyada, "Acaba Topkapi Sarayina niye çagiriliyorum?" diye bastonuna dayana dayana gider.

Saraya girer, orada bir sorusturma heyeti kurulmustur: Kadilar, ulemalar, müftüler, o günün vükelasi. Sinan'a söyle derler: "Sinan Aga, hakkinda sikayet var. Eve su almak yasak oldugu, hiç kimse evine özel olarak su almasin' diye padisah fermani oldugu halde, sizin evinizde özel su varmis."

"Evet," der, "Cihan Padisahi bana öyle özel olarak müsaade etmisti. Istanbul'a yaptigim, su hizmetinden dolayi sadece benim sahsima su müsaade etmisti de almistim."

"O zaman su müsaadenizi, fermam görelim de ses çikarmayalim. Kimseye verilmemesine ragmen, sizinki devam etsin."

Sinan'in cevabi su: "Ben o zaman Cihan Padisahindan ferman istemekten hicap etmistim. Fermanim falan yok, ama su benim evimde akiyor."

Divan müskül durumda kalir, konusmalar olur: "Sinan büyük hizmetler etmistir, evinde suyu aksin." Oradan baskalari cevap verir: "Bu Âl-i Osman'a hizmet eden sadece Sinan mi? Sinan gibi daha nice hizmet edenler vardir. Ya onlarin da evine özel su verilsin, ya da Sinan'a da bu ayricalik taninmasin."

Divanda uzun münakasalar olur, son olarak verilen karar sudur: "Sinan gibi diger hizmet edenlerin de evine su baglanamayacagina göre, Sinan'a verilen su kesilmeli, fakat simdiye kadar kullandigi su fermansiz kullandigi için bir cezaya mucip olmamalidir."

Ve bu karardan sonra Sinan evine gelir. Ãœzgün, bezgin, fakat fazla müteessir degil. Çünkü Sinan hizmetini Allah için yapmistir. Kendisine bir ayricalik taninsin, özel bir mükafat verilsin diye degil.

Ve Sinan 100 yasina girerken hastalanir yataga düser. Vefat sirasinda bir bezi suya batirip da dudagina çalmak isterlerken bakarlar ki, evindeki musluktan su akmiyor. Istanbul'a su getiren Sinan, susuz evde vefat eder. Vefat sirasinda bu olayi basinda konusanlara verdigi cevap enteresandir:

"Biz hizmetimizi dünyada bir bardak suya satacak kadar menfaat düskünü degiliz. Biz hizmetimizi Allah için yaptik ve mükafatini da ahirette bekliyoruz. Dünyada evimize su verilmedigi için müteessir degiliz."

Bu olayin bizlere verdigi mesajlar vardir. Dünyaya, sana, söhrete, dosta, ahbaba, arka olmalara fazla güvenmemeli. Dünya öyle güvenilecek, insanlar öyle bel baglanacak kadar vefali degillerdir. Sartlar degisir, bugün sirtimiz çok saglam yerde olur, çok itibarli insanlarla yakinligimiz olur. Ama yarin bir de bakariz ki, onlarin hepsi göçüp gitmis, biz de dayanacak kimse bulamamisiz.

Derler ya: "Duvara dayanma yikilir, insana güvenme ölür." Öyleyse fani seylere dayanmamali, fani seyleri gaye edinmemelidir. Allah'a dayanmali, Allah'a güvenmeli ve yaptigimiz hizmetleri de Allah rizasi için yapmaliyiz. Insan bu tecelli karsisinda hayiflanmaktan kurtulamiyor:

 

"Hey gidi dünya hey. Istanbul'u suya kavusturan Sinan susuz evde vefat ediyor."

 

 

,

[alibaba]

kulakları çınlasın, sahaf'la bu kırk çeÅŸme öyküsü ile ilgili olarak yazışmıştık. Geçenlerde Mimar Sinan'ın kendi yazdırdığı hatıralarını, Hayat Tarih Mecmuasında okudum. Gerçekten Bu kırk çeÅŸme öyküsü var ancak bazı detaylar farklı. Ýlk olarak Mimar sinan evine su hattı baÄŸladığı ile ilgili bir ÅŸey yazmamış. yine ilginç olan bir konu çeÅŸmelerden bu sular akmaya baÅŸlayınca, Koca sinan'ı çekemeyen insanlar bu suyun tadı, kokusu bozuk. sanki akar su gibi deÄŸil de kuyu suyu gibi demiÅŸler.

nankörlüğün böylesi zor bulunur herhalde.

ÝÅŸin can alıcı tarafı, hikayenin sonunda anlatılan Sinan'ın yargılanması ile ilgili konu, hatıralarda yok. bunu araÅŸtırıyorum. bir bilgi elde edebilirsem buraya yazacağım.

Koca Sinan'ın vefatı ile ilgili fazla bir detay da bulamadım.

[Fosforlu]

kulakları çınlasın, sahaf'la bu kırk çeÅŸme öyküsü ile ilgili olarak yazışmıştık. Geçenlerde Mimar Sinan'ın kendi yazdırdığı hatıralarını, Hayat Tarih Mecmuasında okudum. Gerçekten Bu kırk çeÅŸme öyküsü var ancak bazı detaylar farklı. Ýlk olarak Mimar sinan evine su hattı baÄŸladığı ile ilgili bir ÅŸey yazmamış. yine ilginç olan bir konu çeÅŸmelerden bu sular akmaya baÅŸlayınca, Koca sinan'ı çekemeyen insanlar bu suyun tadı, kokusu bozuk. sanki akar su gibi deÄŸil de kuyu suyu gibi demiÅŸler.

nankörlüğün böylesi zor bulunur herhalde.

ÝÅŸin can alıcı tarafı, hikayenin sonunda anlatılan Sinan'ın yargılanması ile ilgili konu, hatıralarda yok. bunu araÅŸtırıyorum. bir bilgi elde edebilirsem buraya yazacağım.

Koca Sinan'ın vefatı ile ilgili fazla bir detay da bulamadım.

Bir ara mail gruplarında dolaşıyordu bu olay.Hikaye demiyorum çünkü gerçek payı varmış..Sinan'ın yargılanması ile ilgili kaynak bulunamamasının sebebi ortada bir ferman bulunamamasından kaynaklanıyordu.ama böyle bir durum söz konusu imiÅŸ.aynı zamanda karaman belediye baÅŸkanı olan Mimar Dr. Kamil UÄŸurlu'nun ‘‘Mimar Sinan'ın Su yapıları'' baÅŸlıklı çalışmasında yer alıyor.

BÃœTÃœN zamanların en büyük mimarlarından biri olan ve 16. yüzyılda Ýstanbul'u susuzluktan kurtaran Mimar Sinan'ın, evine kaçak su hattı çekmekten yargılandığı ortaya çıktı.ÝSKÝ'nin 5-8 Mayıs'ta düzenlediÄŸi ‘‘Osmanlı Su Medeniyeti'' konulu uluslarası sempozyuma bir bildiriyle katılan Dr. UÄŸurlu, olayı Sultan Murat'ın 1569'da verdiÄŸi bir fermana dayandırdı.

Dr. UÄŸurlu'nun iddiasına kaynaklık eden ferman, Ahmet Refik Bey'in (Altınay) 1917'de yayımladığı ‘‘Onuncu Asr-ı Hicri'de Ýstanbul'' isimli eserinin 40. sayfasında yer alıyor. Olay daha önceleri, Sinan üzerine baÅŸka kaynaklar da ortaya atılmış ama ferman bulunamadığı için kuÅŸkuyla karşılanmıştı. Eskilerin ‘‘cihanÅŸumul'' yani uluslararası bir şöhrete sahip diye adlandırdığı bir mimar hakkında, ‘‘evine izinsiz su almıştır, yaptığı çeÅŸmeye aldığı su usulsüzdür, cezalandırılmalıdır'' diye bir ÅŸikayetin yapılmış olması çoÄŸu kiÅŸiye pek inandırıcı gelmemiÅŸti.

Kaldırımcıların şerri

Dr. Uğurlu'nun çalışmasına ve diğer kaynaklara göre şikayeti yapanlar, Sinan'ın iş vermediği mimarlardı. Aslında, bir fermanla Sinan'ın yargılanmasını buyuran Sultan Murat, 1564'te kayda geçirdiği bir başka fermanla Mimarbaşı'nın yargılanmasına giden yolu açmış. Sultan Murat bu fermanında, Sinan'ı, Osmanlı mülkünün bulunduğu uçsuz bucaksız topraklarda tek yetkili mimar olarak atamış ve ona geniş yetkiler vermişti.

Matematik ve geometri konusunda engin bir bilgiye sahip olan, tüm yapılarını anti sismik bir temelde kuran Mimar Sinan, mesleki dalda yapılan hatalara karşı çok hassas davranmasıyla da ünlüydü. Yanında çalışmaya layık gördüğü mimarlara, ‘‘Unutmayın mimarlık bir nevi tabiatla inatlaÅŸmaktır. Bina ettiÄŸiniz her yapının altına sığınan insanın, ona Allah tarafından verilen en büyük hediye olan hayatından sorumlusunuz'' demiÅŸti. Bunu dedikten sonra, sorumsuz davrananları asla affetmemiÅŸ, önemli yanlışlar yapanları mimarlıktan men etmiÅŸti. Sinan'ın mimarlıktan aldığı meslek erbabına o dönemde ‘‘kaldırımcılar'' denilmekteydi. Çünkü, meslekten men edilme sonrasında sözkonusu mimarların elindeki, gökkubbeyle yeryüzünü birbirinden ayırma yetkisi alınmış oluyor, böylece onlara sadece kaldırım döşeme iÅŸi kalıyordu!

Kaldırımcılardan bir kısmı kendilerine verilen cezayı sineye çekmiş, bir kısmı ise hayatlarını Mimar-ı Hassa'nın yani Sinan'ın açığını bulmaya adamıştı. Titizliği, dürüslüğü ve kadirşinaslığıyla ünlü Sinan, kaldırımcıların aradığı bu fırsatı hayatının sonuna doğru onlara kendi elleriyle sunmuş. Sultan Murat'ın babası Sultan Süleyman, Sinan'a sağlığında bir çeşme inşa ettirmiş. Aradan uzun yıllar geçtikten sonra Sinan, bu çeşmenin bitişiğinde kendisine bir ikametgah yaptırmış. Bitişiğindeki çeşmenin oluğundan boşa akıp giden suyu küçük bir boru ile kendi evinin çeşmesine akıtmış.

Doğrudur, Kadı Efendi

Aslında Sultan Murat'tan isteseymiÅŸ tabi ki evinin çeÅŸmesine izinli su alabilirmiÅŸ ama yanında boÅŸa akıp giden suyu görünce basireti baÄŸlanmış. Ãœstelik bir de evinin çeÅŸmesinin arka kısmına su haznesi yapıp suyu depolamış ve günde üç defa bu sudan çeÅŸmenin önündeki yalaÄŸa su doldurup, hayvanlarının içme suyunu karşılamış. Olay anında saraya intikal ettirilmiÅŸ ve Sultan Murat, Ýstanbul Kadısı'na yolladığı bir ferman ile Mimar Sinan hakkında derhal soruÅŸturma açtırmış.

Bu soruşturmanın sonucunun ne olduğu hiçbir kaynakta belirtilmiyor. Fakat, Koca Sinan'ın soruşturma sırasında kadıya verdiği cevabın aynen şöyle olduğu söyleniyor:

‘‘DoÄŸrudur Kadı Efendi Hazretleri, doÄŸrudur...''

Ýstanbul’un su sorununu çözmüştü

Evine kaçak su çekmekle itham edilen Mimar Sinan, dünya mimarlık tarihinde su kültürünün en önemli halkalarından biri olarak kabul ediliyor. ÝnÅŸa ettiÄŸi köprü, sebil, hamam, çeÅŸme, ÅŸadırvan ve sarnıçların büyük bir bölümü hala ayakta olan Sinan, susuzluktan kırılan Ýstanbul'u suya kavuÅŸturmuÅŸ. Kanuni Sultan Süleyman'ın kendisinden kuraklık sorununu çözmesini istediÄŸi Sinan, su havzalarında üç aylık bir inceleme sonunda, su sorununun 10 yıllık bir çalışmayla çözüleceÄŸini bildiren bir projeyle padiÅŸahın karşısına gelmiÅŸ. Su yolu inÅŸaatı 1554'te baÅŸlayıp 1563'te bitirilmiÅŸ. Sinan, iÅŸini üstelik fazlasıyla verdiÄŸi süreden bir yıl önce tamamlamış. Mimarbaşı, suyu daÄŸları, ovaları aşırarak KırkçeÅŸme dağıtım tesisine kadar getirmekle yetinmeyip, kentin her yanına çeÅŸmelerle donatmış. KırkçeÅŸme tesisinin açıldığı sıcak temmuz sabahı Ýstanbullular, çeÅŸmelerden gürül gürül akan suyun müziÄŸiyle uyanmış. Uzun Kemer, Kovuk Kemer, Güzelce Kemer, MaÄŸlova Kemeri (Ãœstte) ve Müderrisköy Kemeri yüzyıllara meydan okuyarak hala dimdik ayakta ve Ýstanbul'a su taşımaya devam ediyor.

Alıntı

Bu dünya böyle nankör bir dünya işte.Allah gani gani rahmet eylesin.
mezar taşında şöyle yazmaktadır: ''geçti bu demde cihandan pir-i mimaran sinan''